Declinarea substantivelor compuse

DECLINAREA SUBSTANTIVELOR COMPUSE

In limba latina cel mai frecvent substantiv compus este respublica - stat, treburi de stat. De acelasi tip cu el este substantivul iusiurandum - juramant, deoarece ambele sunt compuse din doua forme nominale cu flexiune independenta, in functie de declinarea careia ii apartine componentul.

Singular

N.V. respublica iusiurandum

G.reipublicae iurisiurandi

D.reipublicae iuriiurando

Ac. rempublicam iusiurandum

Abl.republica iureiurando

Plural

N.V. respublicae iuraiuranda

G. rerumpublicarum iurumiurandorum

D.  rebuspublicis iuribusiurandis

Ac.    respublicas  iuraiuranda

Abl. rebuspublicis iuribusiurandis

Exercitii de autoevaluare

1. Declinati la singular: respublica magna, spes fortis

la plural: dies multi, paucae res

2. Indicati categoriile gramaticale ale urmatoarelor substantive si traduceti-le: perniciem, acie, rebus publicis, effigierum, fides, speciei.

3. Traduceti in limba latina:

in zilele de lucru, pentru o zi a lucrurilor, a zilei lucrului, pe o speranta de credinta, in ce priveste credintele liniei de bataie, in credinta frumusetii, cu chipul frumusetii, pe liniile de bataie din campie.

4. Traduceti sintagmele indicand categoriile gramaticale ale acestora:

pernicies aciei, perniciem ex acie, die perniciei, rebus publicis, materie rerum, fidei rebus, specie effigieque, segnities rei, speciei planitierum, glaciebus montium, diem natalem, canitiei senum.

5. Traduceti in limba latina:

Soldatii si-au pierdut speranta in liniile de bataie imprastiate. Toti au o mare trandaveala in zilele de vara. Liniile de bataie ocupau un camp foarte mare. In statul roman erau mai multe zile faste decat nefaste. Magistratii romani pedepseau primejduirea statului de catre conspiratori. Chipul acvilelor este deosebit prin forma.

6. Traduceti in limba romana:

Sub diem acies hostium in planitiem veniebant. In re militari nostri acies omnem diem exercebant. Multis diebus secundis fiduciem habemus. Tibi sunt duae effigies. Fides in rebus divinis antiquis magna erat. Segnities iuvenum causa molestiarum suis parentibus est. Agricolae boni frumenti spem hoc anno perdiderunt. Magna est acies oculorum avium. Consul salutem reipublicae vigilant et senatores Romani periti rebus publicis.

7. Traduceti in limba romana:

M. Porcius Cato, Tusculi natus, per multos annos ruri patris agros coluit. Deinde Romam venit et in foro esse coepit. In pace eloquentissimus et doctior civibus erat. Omnes Romani Catonem amabant, nam in omnibus rebus bona fide semper agebat. In bello fortissimus fuit et secundo Punico bello sub Fabio primum in acie pugnavit; de victoria spem semper habuit. Deinde legionum impetum claro die proelii apud Metaurum duxit. Ita rei publicae et in pace et in bello profuit, clariorque in dies erat. In agmine arma per multas horas portabat et servus unus cum eo iter faciebat. Post militaria munera, ei servo cibum paranti aderat. Humi dormiebat, et eadem laborum genera inibat ac milites, neque in eos gravius imperium exercebat quam in se.

(dupa Plutarchus)

Traduceti in limba latina:

Cato a fost cvestorul lui Scipio Africanul, dar nu a fost si prietenul acestuia. Pe Scipio il incantau obiceiurile si literatura grecilor. Cato insa respingea lucrurile noi aduse de la greci si cultiva vechile obiceiuri romane si sententele stramosilor. Astfel a ramas putine zile langa Scipio, apoi s-a intors la Roma si si-a reluat viata sa. Dupa ce a facut in razboi lucruri stralucite pentru patria sa, pe timp de pace, a cultivat ogoarele cu foarte mare grija. Prin urmare, in acest timp a scris o carte Despre agricultura. Acasa facea aceleasi feluri de munci ca si sclavii, manca acelasi fel de mancare si bea acelasi soi de vin cu aceia.

9. Traduceti in limba romana:

Post bellum cum Antiocho, Syriae rege, gestum, tribuni plebis Publium Cornelium Scipionem acussaverunt. Dicebant enim: "Scipio pecuniam ab Antiocho accepit at mollioribus condicionibus cum eo pacem populi Romani nomine fecit". Die dicta, Scipio cum magno amicorum agmine prima hora forum adiit et, silentio facto, pauca dixit: "Eodem anni die acies Romana Hannibalem Zamae vicit. Itaque in Capitolium ad Iovem Optimum Maximum Iunonemque et Minervam ceterosque reipublicae deos ibo, eisque gratiam agam, quod nostris clarissimam victoriam eo die dederunt. Cum imperatore vestro, Romani, ite nunc". Postquam ea verba dixit, ire ad Capitolium coepit. Tum cuncta multitudo tribunos reliquit et cum eo venit. Scipio autem non in Capitolium tantum iit, sed per Urbem omnia deorum templa cum populo Romano circumiit. Is dies clarior fuit quam dies eius triumphi.

(dupa Titus Livius)

Traduceti in limba romana:

Ubi vero censor fuit, Cato eum magistratum maxima severitate gessit.

Multos cives Romanos propter vitia notavit, septem viros nobilissimos de senatu movit; clarissimus ex eis fuit L. Quinctius Flamininus qui sub fratre Tito adversus Philippum regem bellum gesserat et deinde consul fuerat. Cives reprehendit qui aquam publicam in privatos hortos et domos privatas ducebant. Itaque publica gratia in dies ei maior fuit. Seneca philosophus scripsit: "Scipio cum hostibus bellum, Cato cum moribus gessit".

(dupa Plutarchus)

Stiti sa raspundeti?

Cate declinari sunt in limba latina? Dar in limba romana? Ce caz indica aparteneta la o declinare? Ce substantive contine declinarea I? Ce denumesc exceptiile masculine? Care sunt cele mai numeroase adjective de declinarea a II? Care sunt desinentele de nominativ ale substantivelor de declinarea a II? Ce denumesc substantivele feminine de declinarea a II? Care substantive au vocativul singular in -e? Care este regula substantivelor neutre? De ce se numeste declinarea a III consonantica? De ce vocalica? Ce diferente sunt intre declinarea a III consonantica si vocalica? Cum explicati disparitia ultimilor doua declinari latinesti? Ce fenomen a actionat? Exista diferente intre flexiunea substantivelor masculine si a celor feminine? Ce particularitate are substantivul dies?

Vocabular:

Accusso, are, avi, tum a acuza.

Acies, ei (f) linie de bataie, tais, ascutime.

Adductus, a, um (adj.3) impins.

Aestas, tis (f) vara.

Agmen, inis (n) trupa armata.

Aquila, ae (f) acvila.

Arma, orum (n)  arme.

Avis, is (f)  pasare.

Canities, ei (f) batranete, par carun.

Cibus, i (m)    hrana.

Circumeo, ire, ivi, itum (v.) a inconjura.

Clarus, a, um (adj.3)  stralucit.

Colo, ĕre, colui, cultum (v.) a cultiva.

Condicio, onis (f)   conditie.

Coniurator, is (m)  conspirator.

Dies, ei (m) zi.

Difusus, a, um (adj.3) risipit.

Divinus, a, um (adj.3) divin.

Do, dare, dedi, datum (v.) a da.

Doctus, a, um (adj.3) invatat.

Dormio, ire, ivi, tum (v.) a dormi

Effigies, ei (f) chip.

Egregius, a, um (adj.3) deosebit, remarcabil.

Eloquens, tis (adj.1) elocvent.

Eo, ire, ivi, itum (v. a merge.

Exerceo, ēre, ui, tum (v.) a exercita, a indeplini.

Fasti, orum (m) zile faste.

Fides, ei (f) credinta.

Forma, ae (f) forma.

Gero, ĕre, gessi, gestum (v.) a purta.

Gestus, a, um (adj.3) purtat.

Glacies, ei (f) gheata.

Gratiam agere a aduce multumiri.

Hora, ae (f)    ora.

Imperium, ii (n)    conducere.

Ineo, ire, ivi(ii), itum (v.) a initia.

Iuno, Iunonis (f) regina zeilor.

Iupiter, Iovis (m)  divinitatea suprema romana.

Liber, ri (m)  carte.

Litterae, arum (f) literatura.

Maiores, um (m) stramosi.

Materies, ei (f) materie, subiect.

Molestia, ae (f) suparare.

Militaris, e (adj.2)   militara.

Minerva, ae (f)zeita intelepciunii.

Mollis, e (adj.2) moale, bland.

Mos, moris (m)obicei.

Moveo, ēre, movi, motum (v.) a se misca, a elimina.

Munus, eris (n) indatorire.

Natalis, e (adj.2)    de nastere.

Nato, are, avi, tum (v.) a nota.

Paro, are, avi, atum (v.) a pregati.

Pecunia, ae (f) avere.

Perdeo, ēre, perdidi, ditum (v.) a pierde.

Pernicies, ei (f) primejdie.

Planities, ei (f) campie.

Porto, are, avi, tum (v.) a purta.

Privatus, a, um (adj.3)  particular.

Proelium, ii (n) lupta.

Pulchritudo, inis (f) frumusete.

Punio, ire, ivi, tum (v.) a pedepsi.

Quaestor, is (m) cvestor.

Redeo, ire, ii, tum (v.) a se intoarce, a reveni.

Reprehendo, ĕre, di, sum (v.) a refuza

Respublica, reipublicae (f)    stat .

Reverto, ĕre, ti, sum (v.) a se intoarce.

Rus, ruris (n) tara.

Salus, tis (f) salvare.

Scribo, ĕre, scripsi, scriptum (v.) a scrie.

Secundus, a, um (adj.3) favorabil.

Segnities, ei (f) trandavie.

Senator, is (m) senator.

Seneca, ae (m) Seneca, filosof stoic.

Sententia, ae (f) parere, sententa.

Septem (num card.) sapte.

Servus, i (m)  sclav.

Severitas, tis (f)  severitate.

Silentium, ii (n) tacere.

Species, ei (f) aspect, chip.

Spes, ei (f) speranta.

Trimphus, i (m) triumf.

Ubi (adverb)  cand, unde.

Verbum, i (n) cuvant.

Vigilo, are, avi, tum (v.) a veghea.

Vinum, i (n)   vin.

Vitium, ii (n)  viciu.

Zama, ae (f)   oras in Numidia.