Pronumele relativ

Pronumele relativ

Definitie: Pronumele relativ inlocuieste un substantiv in propozitii subordonate neinterogative avand un dublu rol sintactic : face legatura intre subordonata si cuvantul determinat din propozitia regenta, dar indeplineste si functia de parte de propozitie in cadrul subordonatei pe care o introduce. El se acorda in gen si numar cu numele pe care il determina si are cazul cerut de functia sa din propozitia pe care o introduce. Ca element introductiv al unei propozitii subordonate, pronumele relativ quod poate avea trei valori : relativa - care, completiva - ca, faptul ca, cauzala - fiindca. In cazul pronumelui relativ categoria persoanei este fie evidenta, fie ignorata.

Singular   Plural

Care, ce

M.   F. N. M. F. N.

N. qui quae quod qui quae quae

G. cuius  cuius cuius quorum quarum quorum

D. cui cui cui quibus quibus quibus

Ac. quem  quam quod quos quas quae

Abl. quo qua quo quibus quibus quibus

Pronumele relativ, la cazul ablativ singular si plural, poate fi urmat de postpozitia -cum: quocum, quacum, quibuscum, si atunci se traduce cu care.

Cand pronumele relativ sta pe primul loc in enunt el se traduce asemenea unui pronume demonstrativ: Qua de causa Caesar bellm civile incepit. Din aceasta cauza a inceput Cezar razboiul civil.

Pronumele relativ poate avea valoare pronominala: Nescio qui venit - Nu stiu care vine sau adjectivala: Nescio qui homo venit - Nu stiu care om vine.

Pronumele interogativ

Definitie: Pronumele interogativ prezinta informatia asteptata ca raspuns prin substituirea numelui in propozitii interogative.

Atunci cand apare singur el are valoare pronominala: Quis venit? - Cine a venit? Cand insoteste un nume are valoare adjectivala: Quis homo est? Ce fel de om este?

Flexiunea pronumelui interogativ

Pronumele interogativ are aproape aceeasi flexiune cu pronumele relativ, mai putin la cazul nominativ singular, unde are alte forme pentru cele trei genuri si implicit si la cazul acuzativ singular, genul neutru.

Singular    Plural

Cine, ce

M.   F. N. M. F. N.

N. quis quis quid qui quae quae

G. cuius  cuius cuius quorum quarum quorum

D. cui cui cui quibus quibus quibus

Ac. quem  quam quid quos quas quae

Abl. quo qua quo quibus quibus quibus

Valoarea unor pronume interogative o au si unele compuse ale lui quis si qui: quisnam, quaenam, quidnam (cine, ce), quinam, quaenam, quodnam (care, ce), ecquis, ecqua, ecquid (cine oare?), ecqui, ecqua, ecquid (care oare?)

Pronumele nedefinit

Definitie: Pronumele nedefinit inlocuieste nume de fiinte sau de lucruri fara a le preciza sau oferi o determinare exacta. Acestea au valoare pronominala daca sunt folosite singure sau valoare adjectivala cand insotesc un nume.

Clasificare

Pronumele nedefinit poate fi simplu si compus.

Pronumele nedefinit simplu urmeaza declinarea pronumelui relativ-interogativ, precum quis, quae, quid - un oarecare, si are valoare pronominala, respectiv quis, quae, quod (valoare adjectivala), sau are aceleasi desinente ca adjectivele cu trei terminatii din prima clasa precum: unus, -a, -um -unul singur, una singura, ullus, -a, -um - vreunul, vreuna, nullus, -a, -um - nici unul, nici una, nonnullus, -a, -um - vreunul, vreuna, uter, -a, -um- unul din doi, neuter, -a, -um - nici unul din doi, alter, -a, -um - celalalt din doi, alius, -a, -um - altul, solus, -a, -um - singur, totus, -a, -um - intreg, tot. Doar la genitiv singular desinenta este -ius, iar la dativ singular este -i pentru toate genurile.

Singular    Plural

Un oarecare

M.   F. N. M. F. N.

N. quis quae quid qui quae quae

G. cuius  cuius cuius quorum quarum quorum

D. cui cui cui quibus quibus quibus

Ac. quem  quam quid quos quas quae

Abl. quo qua quo quibus quibus quibus

Pronumele nedefinit compus este format de obicei dintr-un pronume relativ sau interogativ, care se declina, si o particula neflexibila: aliquis, aliqua, aliquid, (aliquod) - vreunul, cineva, (vreun), quidam, quaedam, quiddam, (quoddam) - un anumit, un oarecare, quispiam, quaepiam, quidpiam, (quodpiam) - cineva, quisque, quaeque, quidque(quodque) - fiecare, quivis, quaevis, quidvis (quodvis) - oricare vrei, quilibet, quaelibet, quidlibet (quodlibet) - oricare iti place.

Singular    Plural

Vreunul, cineva

M.   F. N. M. F. N.

N. aliquis aliqua aliquid aliqui aliquae aliquae

G. alicuius alicuius alicuius aliquorum aliquarum aliquorum

D. alicui alicui alicui aliquibus aliquibus aliquibus

Ac. aliquem aliquam aliquid aliquos aliquas aliquae

Abl. aliquo aliqua aliquo aliquibus aliquibus aliquibus

In limba latina sunt doua pronume cu sens negativ: nemo (nimeni) si nihil (nimic). Dintre acestea numai primul este flexibil si nu are decat numarul singular.

Singular

N.   nemo

G.   nullius, neminis

D.   nemini

Ac. neminem

Abl. nullo

Exercitii de autoevaluare:

Traduceti in limba romana si recunoasteti formele pronominale:

nobis, cui, eodem, illius, vos, mei, tuorum, nostri, vester, vestrum, ipsis,

earum, quorum, quibus, tibi, cuius, sui, mi, hunc, istud, eosdem, alicuius, aliquem, neminem, quosdam, quibusque.

Traduceti in limba latina:

dintre voi, pe sine, siesi, pe mine, alor sai, alor noastre, pe ale tale, cu

ai sai, pentru al vostru, pe acestia ai acelora, aceluiasi insusi, nimanui dintre acestia, pe unul dintre voi, prin nici unul de la acestia insisi, de la fiecare pentru sine insusi nu pentru altii.

Recunoasteti formele pronominale indicand categoriile gramaticale ale acestora:

vestri, cuiusdam, qua, eorundem, mei, se, huic, istam, quem.

Traduceti in limba latina sintagmele:

ale acelor copii ai tai pentru voi insiva, de la acest intelept cu aceleasi

invataturi ale voastre, prin aceleasi documente ale acestor juristi pentru voi, copilului insusi de la acei parinti ai sai, de la acest comandant insusi pentru aceleasi trupe ale sale, pe aceleasi cadouri ale noastre de la acei oaspeti ai vostri.

Declinati la plural: quod, haec, ipsum si la singular: aliquod, eadem,

quidam.

Traduceti in limba romana:

Eius exercitus in illo tumulo quo dixeram constituit praesidio

quorundam sociorum. Convenerunt istae feminae quarum labor hos pueros nostrorum amicorum adiuvat. Hoc studio eius illa doctrina nostrorum maiorum docta est. Horum agricolarum ille singulus qui istas arbores ipsas colit est impiger. Exponam vobis ex quibus generibus hominum istae copiae comparentur. Unum genus est eorum qui magno in aere alieno maiores possesiones habent, quarum amore adducti dissolvi nullo modo possunt. Te illo ipso die clusum meis praesidiis desseruerunt tui socii aliarum terrarum. In illa colonia munita meo iussu convenerunt ulli eorum quos nemo scit. Medicus quem ille aeger tuus fuerat nullam rem scit. Habebat secum easdem statuas quorum pulchritudine fama volat. Illo equo ipso quo venisset vicerat aliquos inimicos tuos.

Traduceti in limba romana si identificati pronumele folosite:

Ille equus pulchrior quam hic est. Haec mulier formosa sed ista stulta

est. Pueri eorum hominum multa gaudia parentibus suis offerunt. In nulla re debes desperare. Quemque virum suum officium bene actum delectat. Nesciebat utrum utri dona donare. Nemo alterorum venit ad hoc spectaculum. Vide hominem quem mihi ostendisti. Parentes dona adportaverunt quae cupiveram. Quibus nostrum crederes? Quid novi accidit?

Traduceti in limba latina:

Toate ale tale le porti cu tine. Cunoaste-te pe tine insuti. Prietenii vostri

au venit la voi si vor cina cu noi. Tie iti sunt cunoscute secretele intelepciunii. Pentru tine inveti toate nu pentru altii. Falsul prieten pe sine se iubeste si pe ale sale. Multi dintre voi sunt foarte silitori si invata lectiile. Totdeauna vom fi amintitori de voi. Mi s-a aratat in somn Africanus cu acea forma care imi era mai cunoscuta din portretul sau decat de la acesta insusi. Celui mai silitor dintre voi ii voi da aceasta distinctie a insusi acelui intelept pe care l-a hotarat consiliul.

Traduceti in limba latina:

Navele cu care vin soldatii sunt foarte mari. Cartea carui scriitor ai

citit-o? Oamenii pe care ii vezi sunt agricultori foarte priceputi. Casele in care locuiesc stapanii sunt mari. Arborii ale caror fructe sunt cele mai bune sunt ciresii. Dau cartea cui vrea. Poetul a carui opera nu o cunosti se numeste Vergilius. Calul pe care il are comandantul armatei este foarte iute. Caesar s-a temut de lacomia dusmanilor care era mare. La Delphi este templul lui Apollo in care omul isi cunoaste destinul. Aeneas avea cu sine statuile pe care le luase de la Troia.

Traduceti epigrama:

Sic vos non vobis nidificatis, aves;

Sic vos non vobis vellera fertis, oves;

Sic von non vobis mellificatis, apes;

Sic vos non vobis fertis aratra, boves.

(Vita Vergilii)

Traduceti in limba romana:

Tu mecum iter facies. Unus vestrum rus ibit. Ego vobiscum verba

faciam. Consul amicos suos domum accipiet et eis gratias aget. Nostri omnem spem amiserant. Multi nostrum in acie perierunt. Vos, homines senes, debetis iuvenibus gentibus credere. Timeo mei amici vitae: Si sua uxor moritur ille flumen se iaciet. Haec domus mea est, illa amici mei. Mors reges ipsos aufert. Illo tempore, patres ipsi liberos suos docebant. Istius turpe scelus semper memoria tene. Id ipsum ei ostendam. Illis ipse consilium meum dicam. Certo tempore anni, omnes in hunc locum convenient. Illius temporis homines ruri vivebant.

Traduceti in limba romana:

Stilpo philosophus, capta patria, amissis liberis, amissa coniuge, ex

incendio publico solus, sed beatus exierat. Regi autem Demetrio, qui urbem vi ceperat et eum interrogabat, respondit: "Omnia bona mea mecum sunt". Mirabilis vir, qui per arma et ruinas et mortem invictus mansit! Habebat enim secum vera bona: iustitiam, virtutem, prudentiam. Cetera non propria putabat, quia abire possunt sicut venerunt. Eius exemplo rex videre potuit facilius esse civitatem etiam potentem quam talem virum vincere.

(dupa Seneca

Traduceti in limba romana:

Erant Capuae nonnulli domini qui servos in ludis gladiatoriis docebant

ut eos in muneribus ostenderent. Quinto anno post Syllae mortem, septuaginta quattuor gladiatores, qui in hac urbe istam artem discebant, certo die fugerunt. Illa fuga longum periculum Italiae attulit. Statuerunt ut duo duces parvae manui praeessent, Spartacus et Crixus. Hic Gallus erat. Ille in Thraciae montibus natus, non tantum fortis erat, sed etiam ingenium fortuna sua superius praestabat. Dixerunt eum, moribus suis viro Graeco similiorem quam barbaro, humanum fuisse.

Postquam Romani eum in bello ceperant, per somnium ingentem

draconem haud procul a capite suo viderat. Eius autem coniux existimaverat hoc esse signum magnarum futurarum victoriarum brevisque vitae. Haec femina cum eo in Italiam pervenerat et simul fugerat. Illi viro semper aderat et spem certam ei ostendebat.

Spartacus ipse ceteris gladiatoribus suaserat ut tantos labores

relinquerent et pro sua libertate pugnarent, non pro alienorum civium voluptate interirent. Ex ludo gladiatorio fugientes, satis armorum secum ceperant, ut Vesuvium montem occupare possent. Mox ista turpia arma laetissimi mutaverunt, simul ac armorum bellicorum copiam vi ceperunt.

Tum propinquos agros et ipsa oppida premere ceperunt, omniaque eis

fuerunt praeda. Summum metum liberis hominibus intulerunt; sed cum Spartacus ipse similem opum partem sine ulla iniuria semper omnibus daret, ingens servorum multitudo, dominis relictis, ad gladiatores convenit. Mox septem milia hominum in Vesuvio fuerunt.

(dupa Plutarh)

Traduceti in limba romana:

Cum dominus pigrum servum suum verberaret, hic exclamavit: "Cur

me verberas? Ego nihil egisti!" Tum ille: "Propter id ipsum, inquit, te verbero quia nihil egisti. Nasica, cum ad poetam Ennium veniret eique ancilla diceret hunc domi non esse, intellexit illam domini iussu hoc respondisse et istum domi esse. Nonnullius post diebus, cum ad Nasicam veniret Ennius, et eum a ianua quaereret, exclamavit Nasica se domi non esse. Tum Ennius: "Nonne vocem tuam novi?" Nasica autem: "Homo es impudens. Ego, cum te quaererem, ancillae tuae credidi. Tu vero mihi non credis ipsi?"

( dupa Cicero)

Traduceti in limba romana:

Cn. Pompeius, ex equitum gente natus, clarissimus dux fuit, cui fortuna

saepe adfuit; sed se pessimum civem praestitit, nam ab adulescentia patriae legibus obesse coepit. Eius pater qui consul fuerat, multos agros in Piceno veteribus militibus suis dederat, eorumque filii etiam tunc clientes Pompeii erant. Ita tres legiones parare potuit, quas Syllae obtulit, ut adversus Marii copias bellum gereret. Dedit quoqe illis militibus arma quae ferebant et quibus pugnaturi erant. Quis unquam talibus opibus auxilium amicis suis tulit?

(dupa Plutarh)

Traduceti in limba latina:

Doua femei isi duceau traiul in aceeasi cetate. Insa in aceeasi zi si una si

cealalta au dat nastere unor fii. Insa dupa cateva zile unul dintre copii a murit. Mama acestuia i-a rapit celeilalte femei fiul pe timpul noptii si l-a pus in loc pe fiul ei mort. Atunci cealalta mama s-a dus la regele Solomon si i-a cerut ajutorul. Regele a vrut sa le incerce pe cele doua femei si nu a spus altceva decat: "Poruncesc ca soldatul, sub ochii acestor femei, sa taie corpul copilului in doua parti; astfel si una si cealalta va avea un copil. Femeia care a furat copilul nu a respins sentinta regelui, dar cealalta temandu-se pentru viata fiului ei a raspuns: "Nu face acest lucru, rege; prefer ca acea femeie sa aiba copilul cu totul." Atunci regele i-a spus: "Tu esti adevarata mama si cealalta iti va inapoia copilul."

Vocabular:

abeo, ire, ii, itum (v.)   a pleca.

accido, ěre, si, sum (v.) a se intampla.

accipio, ěre, cepi, ceptum (v.) a primi.

acies, ei (f) linie de bataie, tais.

actum, i (n) act, dovada.

adductus, a, um (adj.3) impins, manat.

adporto, are, avi, atum (v.) a aduce.

adsum, esse, fui (v.) a fi de fata.

aeger, gra, grum (adj.3) bolnav.

aes, aeris (n) arama, scut, solda.

affero, fere, tuli, latum (v.) a aduce.

alienus, a, um (adj.3) strain.

amitto, ěre, misi, missum (v.) a pierde.

ancilla, ae (f) slujnica.

apis, is (f)   albina.

appello, are, avi, atum (v.) a numi, a chema.

aratrum i (n) plug.

arbor, is (f) arbore.

aufero, ferre, tuli, latum (v.) a indeparta.

avaritia, ae (f) zgarcenie.

avis, is (f)   pasare.

beatus, a, um (adj.3) fericit.

bos, bovis (m) bou.

caput, tis (n) cap, capetenie.

carpo, ěre, carpsi, carptum (v.) a taia.

ceno, are, avi, atum (v.) a cina.

cliens, ntis (m) client, protejat.

colo, ěre, ui, itum (v.) a cultiva.

colonia, ae (f) colonie.

comparo, are, avi, atum (v.) a compara.

consilium, ii (n) plan, sfat, hotarare.

constituo, ěre, ui, itum (v.) a stabili.

corpus, oris (n) trup.

credo, ěre, didi, tum (v.) a crede.

cupio, ěre, ivi, tum (v.) a dori.

debeo, ēre, ui, tum (v.) a trebui.

decreto, are, avi, atum (v.) a hotari.

delecto, are, avi, atum (v.) a incanta.

desero, ěre, serui, sertum (v.) a parasi, a neglija.

despero, are, avi, atum (v.) a-si pierde speranta.

dico, ěre, xi, ctum (v.) a spune.

disco, ěre, didici, discitum (v.)a invata.

dissolvo, ěre, vi, solutum (v.) a desface, a plati, a achita.

doctrina, -ae (f) invatatura.

dono, are, avi, atum (v.) a oferi, a da.

eo, ire, ivi(ii), itum (v.) a merge

equus, i (m) cal

exemplum, i (n) model

exeo, ire, ivi, itum (v.) a iesi

existimo, are, avi, atum (v.) a socoti

expono, ěre, posui, positum (v.) a infatisa

falsus, a, um (adj.3) fals

fama, ae (f) zvon, veste.

famosus, a, um (adj.3) vestit.

flumen, inis (n) fluviu.

fructus, us (m) fruct.

gaudium, ii (n) bucurie.

gens, ntis (f) neam.

genus, eris (n)   neam, fel, categorie.

gladiator, is (m) gladiator.

gratias ago ěre, egi, actum (v.) a aduce multumiri.

habito, are, avi, atum (v.) a locui.

haud procul (adv.)   nu departe.

hospes, itis (m) oaspete.

iacio, ěre, ieci, iactum (v.) a arunca.

ianua, ae (f) usa.

imago, inis (f)    portret.

impero, are, avi, atum (v.) a porunci.

impiger, ra, rum (adj.3) harnic.

impudens, ntis (adj.1) nerusinat.

incendium, ii (n) incendiu.

ingenium, ii (n)talent.

inimicus, a, um (adj.3) dusman.

intelligo, ěre, exi, ctum (v.) a intelege.

intereo, ire, ii, itum (v.) a disparea, a muri.

interrogo, are, avi, atum (v.) a intreba.

iter, itineris (n) drum.

iurisconsultus, i (m) jurisconsult.

iussus, us (m) porunca.

iuvenis, e (adj.2) tanar.

labor, is (m) efort.

laetus, a, um (adj.3)   bucuros.

lex, gis (f)   lege.

liber, ri (m) carte.

libertas, tis (f)   libertate.

ludus, i (m) joc, scoala.

maiores, um (m) stramos.

manus, us (f) ceata, mana.

mellifico, are, avi, atum (v.)a face miere.

memor, oris (adj.1) care isi aminteste.

miles, itis (m) soldat.

mirabilis, e (adj.2) minunat.

morior, iri, tuus sum (v.) a muri.

mos, moris (m) obicei, regula.

moveo, ēre, vi, tum (v.) a misca, a muta.

munitus, a, um (adj.3) intarit.

munus, eris (n) indatorire.

navis, is (f) corabie, nava.

nidifico, are, avi, atum (v.) a cuibari.

nonne (adv.) oare nu.

nosco, ěre, novi, notum (v.) a cunoaste.

nox, ctis (f) noapte.

obsum, esse, fui (v.) a se opune.

occupo, are, avi, atum (v.) a ocupa.

oculus, i (m) ochi.

offero, ěre, tuli, latum (v.) a oferi.

officium, ii (n)    indatorire.

ops, is (f) putere, forta.

opus, -eris (n) opera, activitate.

ostendo, ěre, di, tum (v.) a arata.

ovis, is (f)   oaie.

pars, tis (f) parte.

pateo, ēre, ui (v.) a deschide, a fi evident.

pereo, ire, ivi, itum (v.) a pierde, a pieri.

paro, are, avi, atum (v.) a purta.

possessio, onis (f) proprietate, stapanire.

praefero, ferre, tuli, latum (v.) a prefera.

praemium, ii (n)    recompensa.

praesidium, ii (n) sprijin.

praesto, are, avi, atum (v.) a sta in frunte.

premo, ěre, pressi, pressum (v.) a apasa.

propinquus, a, um (adj.3) ruda, apropiat.

pulchritudo, inis (f) frumusete.

quaero, ěre, sivi, itum (v.) a intreba.

rapio, ěre, ui, ptum (v.) a fura, a rapi.

relinquo, ěre, ui, ctum (v.)   a lasa.

respondeo, ēre, di, sum (v.) a raspunde.

rus, ruris (n) tara.

sapiens, -ntis (adj.1)    intelept.

scelus, eris (n) crima, neleguire.

scio, ire, ivi, itum (v.) a cunoaste, a afla.

scriptor, is (m) scriitor.

secretum, i (n) taina.

semper (adv.) intotdeauna.

senex, is (adj.1) batran.

sicut (conj.) dupa cum.

signum, i (n) semnal, steag.

singulus, a, um (adj.3) fiecare in parte, singur.

socius, ii (m) aliat.

somnium, ii (n)   vis, somn.

sors, tis (f) destin.

species, ei (f)  forma, aspect.

spectaculum, i (n) spectacol.

studium, ii (n) zel, efort.

stultus, a, um (adj.3) prost, neghiob.

suadeo, ēre, suasi, suasum (v.)a sfatui

tento, are, avi, atum (v.) a incerca

tumulus, i (m) movila.

turpis,e (adj.2) rusinos.

uxor, is (f) sotie.

vellero, are, vi, atum (v.)  a face lana.

venio, ire, i, tum (v.) a veni, a ajunge.

verbero, are, avi, atum (v.) a bate, a lovi.

verbum, i (n) cuvant.

verus, a , um (adj.3)   adevarat.

vetus, -eris (adj.1) vechi.

vinco, ěre, vici, victum (v.) a invinge.

virtus, tutis (f)virtute.

Vis (sg.ac.vim, abl.vi; n.ac.v.pl.vires, g.pl.virium)forta, tarie.

vito, are, avi, atum (v.) a evita, a se feri de.

volo, are, avi, atum (v.) a zbura.

voluptas, tis (f) placere, voluptate.

vox, cis (f) voce.